Onderhandse leningen zijn een veelvoorkomend soort krediet binnen de horeca, waarbij de lener geld leent van een derde partij zoals familie, vrienden of een andere ondernemer. Het klinkt als een laagdrempelige manier om aan het benodigde budget te komen, maar er zitten haken en ogen aan.
De CaféKrant bespreekt de voor- en nadelen en valkuilen van onderhandse leningen met Maarten-Jeroen den Boer. De financieel adviseur begon zijn carrière in het horecateam van de Belastingdienst in Utrecht. Vervolgens is hij een eigenaar geweest van diverse accountantskantoren waarbij hij veel horecaondernemers bijstond. Nu begeleidt hij met zijn bedrijf MB Adviesgroep ondernemers met de aan- en verkoop van bedrijven en als franchisenemer van Credion bij bedrijfsfinancieringen, waar ook onderhandse leningen onder vallen.
“Onderhandse leningen, of informal financieringen zoals wij het noemen, worden voornamelijk uitgegeven door friends, family en fools. Met de laatstgenoemde groep bedoel ik mensen die er blind instappen. Ook veel ondernemers lenen zelf geld uit aan andere ondernemers. Een voordeel van onderhands lenen is dat beide partijen sneller met elkaar schakelen. Er is namelijk minder onderzoek nodig in de vormen van uitleg, rapporten van derden, haalbaarheidsonderzoek en taxaties.”
Nadelen
“Een mogelijk probleem van onderhandse financiering is dat de uitlener vaak op basis van persoonlijke verhoudingen geld verstrekt en niet aan de hand van de business case. Dat leidt weleens tot teleurstellingen omdat de kredietnemer soms bepaalde inmenging voelt in het bedrijf en dan voelt hij of zij zich gecontroleerd door de kredietgever. Een voorbeeld dat ik daarin gebruik is de volgende: een eigenaar van een zaak die 365 dagen per jaar open is, wil op vakantie maar krijgt van de uitlener te horen: ‘Zou je dat wel doen, want je hebt nog niet alles afbetaald.’ De uitlenende partij zit erg dicht bij de onderneming, waardoor inmenging snel plaatsvindt. Aan de andere kant kan de geldverstrekker denken: ‘Het is mijn dochter, ik ken haar goed’, waardoor er niet of nauwelijks geacteerd of gehandeld wordt bij gewijzigde omstandigheden. Dit kan als gevolg hebben dat een deel van het geld of de rente niet terugkomt.”
“Daarentegen hebben banken bancaire zorgplicht. Zij moeten voorafgaand aan het uitlenen onderzoeken of de lenende partij de lening wel kan dragen en terug kan betalen, wat niet gebeurt bij onderhandse leningen. Als een ondernemer voor een mislukt plan 100.000 euro heeft geleend en daarnaast zijn huis als zekerheid in heeft gezet – dat bij financiering door derden mogelijk is – moet het geld terug en komt de ondernemer met zijn gezin op straat te staan. Daar moeten beide partijen rekening mee houden. Ook kan de looptijd kort zijn waardoor de aflossingsdruk hoog is, wat in sommige gevallen voor problemen zorgt. Uitlenende ondernemers rekenen soms ook hoge rentes.”
Overbruggingsfinanciering
“Wat nu ook vaak voorkomt is dat goede plannen voor de duur van een paar maanden particuliere financiering krijgen en vervolgens wordt alles uitgewerkt voor een kredietaanvraag bij een bank of crowdfundplatform. Zodra deze financiering binnen is, wordt de particuliere financiering afgelost. Dat heet een overbruggingsfinanciering. Sommigen doen dat omdat een particuliere financier sneller schakelt. Het risico is wel dat de bank uiteindelijk geen geld uitleent. Een ondernemer als uitlener kan beter inschatten of de zaak financierbaar is dan bijvoorbeeld een random familielid.”
Tante-agaathregeling
“In het verleden was het financieel voordelig om geld uit te lenen door de in 2011 afgeschafte tante-agaathregeling, waarbij particuliere investeerders startende ondernemers geld konden lenen tegen gunstige fiscale voorwaarden. Nu worden dit soort leningen nog wel verstrekt maar niet meer gefaciliteerd waardoor er geen sprake meer is van fiscale voordelen. Daarom is er meer terughoudendheid bij de verstrekker, want Nederlanders zijn dol op aftrekposten. Vanuit de praktijk – belastingadviseurs, economen en andere mensen die bezig zijn met fiscale wetgeving – klinkt er daarom de oproep om de tante-agaathregeling weer in te voeren.”
Stappen
“Als wij als adviserende partij betrokken worden bij een dossier, maken we een analyse van de ondernemer, onderneming en de financieringsbehoefte. Op basis van de meer dan honderd financieringspartijen gaan we eerst zoeken naar de makkelijkste en goedkoopste oplossing. Vaak is dat een hypotheek voor een bedrijfspand en leasen voor keukenapparatuur of een bedrijfsauto. Vervolgens kijken we of een vrije kasstroom van een bedrijf nog een gedeelte kan financieren. Bijvoorbeeld in de vorm van een rekening courant. Daar zie je echter op dit moment veel terughoudendheid in bij de professionele financiers als banken. Waar wel veel interesse vandaan komt, is bij crowdfundingplatforms. Als een professionele financier niet helemaal het benodigde bedrag uitleent, kijken we naar crowfunding. Als er dan nog een reststuk in te vullen is, worden de opties van een private lening bekeken bij een informal financier. Voor een horecaonderneming is het belangrijk om ervan bewust te zijn dat de herkomst van het geld onderzocht wordt in een Bibob-onderzoek en dat dubieuze herkomst van de gelden invloed kan hebben op de verkrijging van de vergunning. Voor de uitlener is het van belang dat hij of zij de fiscale gevolgen van de verstrekte financiering goed helder heeft.”
Notaris
“Overigens is het verstandig om de gemaakte afspraken vast te leggen bij een notaris. Dat is een onafhankelijk persoon en heeft zogenaamde belehrungspflicht, wat betekent dat hij of zij verplicht is om de ondertekenaars voor te lichten over de inhoud van de akte, de betekenis van die verplichtingen en te waarschuwen voor eventuele risico’s. Een lening die is vastgelegd bij de notaris is een authentieke akte en heeft daardoor bewijskracht. Er zal daardoor geen of minder discussie ontstaan tussen de twee partijen. Het geeft zekerheid en heeft voor de uitlener een grotere kans van slagen om het geld terug te krijgen als de lener in gebreke blijft. Hoe haalbaar dat is (na het eerst schriftelijk terug te vragen, dan een betalingsregeling af te spreken, vervolgens het geld terug te eisen via een brief en als een-na-laatste stap hulp te vragen van een mediator, red.), ligt eraan hoe goed en hard de zekerheden waren. Als een uitlener 50.000 euro uitleent met een auto ter waarde van 25.000 euro als onderpand, is de kans op problemen groot. Als de uitlener 25.000 euro uitleent, met een auto ter waarde van 50.000 euro als zekerheid, krijgt de uitlener het geld altijd terug. Het ligt aan de goedheid van de debiteur en de hardheid van de zekerheden, het onderpand dus.”
Welke afspraken moeten worden vastgelegd in het contract?
De Kamer van Koophandel (KVK) vermeld daarover het volgende:
- Wie de lener en uitlener zijn.
- Het leenbedrag.
- De rente (of een andere vergoeding).
- De manier van aflossen, bijvoorbeeld maandelijks of in één keer.
- De manier van betalen.
- De looptijd van de lening.
Verder moet je in de overeenkomst afspraken opschrijven over:
- Wat er gebeurt in het geval dat terugbetalen niet lukt.
- (Tussentijdse) opzegging.
- Vervroegd aflossen.
- Of je als lener andere kredieten of leningen mag afsluiten tijdens de looptijd van de lening.
Pas op bij renteloze lening
Let bij onderhandse leningen op als deze renteloos zijn. De Belastingdienst ziet het rentevoordeel dat een lener krijgt als schenking. Als het bedrag boven de schenkingsvrijstelling uitkomt, moet je belasting betalen over het rentevoordeel. Een marktconforme rente voorkomt dit. In de rechtspraak is bepaald dat de hoogte van de rente niet meer dan 10 procent mag zijn, en deze moet maximaal 25 procent hoger of lager zijn dan de rente die een bank vraagt, meldt de KVK.
Dit artikel maakt onderdeel uit van de Themamaand Financiën.
Blijf je graag op de hoogte?
Eén keer per week het actuele en relevante cafénieuws in je mailbox? Schrijf je hier in voor onze digitale nieuwsbrief en blijf op de hoogte.
