De term 'rookvrije generatie' vliegt je tegenwoordig om de oren. Op steeds meer plekken is het verboden om te roken en bovendien wordt de roker steeds meer dwarsgezeten door allerlei maatregelen, zoals het verhogen van de accijnzen op sigaretten. Waar het vroeger heel gewoon was om in de trein of op de werkplek te roken, kan je tegenwoordig raar worden aangekeken als je op het terras een sigaret opsteekt. Is de tijd van een sigaretje in de zon op het terras straks voorbij? Gaan de sigaretten op het terras in rook op?
Nationaal preventieakkoord
In het Nationaal preventieakkoord dat eind 2018 is gesloten, is het verminderen van het aantal rokers in Nederland één van de speerpunten. Dit moet worden bereikt door allerlei maatregelen, die een vervolg moeten geven aan de in de afgelopen decennia duidelijk ingezette trend. Het is bekend dat roken op steeds meer plaatsen wordt verboden. Denk bijvoorbeeld aan de bioscoop en de werkvloer, maar ook aan cafés, lunchrooms en restaurants. Zelfs inpandige rookruimtes in horecagelegenheden moeten worden gesloten. Rokers worden daarmee steeds vaker tot de buitenlucht veroordeeld. Een volgende stap in de strijd voor een rookvrije generatie is het verbieden van roken op allerlei openbare plekken, zoals in de buurt van scholen en ziekenhuizen en… Op terrassen...
In mei 2018 heeft staatssecretaris Paul Blokhuis zich op Radio 1 uitgesproken voor een rookverbod op terrassen, wat voor flink wat opschudding heeft gezorgd. Er werden zelfs kamervragen over gesteld. Het idee van een rookverbod voor terrassen heeft het Nationaal preventieakkoord niet gehaald. Bovendien biedt de Tabakswet op dit moment geen ruimte voor een rookverbod op terrassen.
Rookvrije terrassen in opkomst
Desondanks is het rookvrije terras in opkomst. Anti-rookorganisatie Clean Air houdt bijvoorbeeld de rookvrije gelegenheden bij op haar website. Zo zijn onder andere de terrassen in dierentuin Artis al rookvrij. In juli maakte Clean Air bekend dat het aantal rookvrije terrassen explodeert: vorig jaar waren er nog 39 terrassen bij Clean Air geregistreerd als rookvrij, inmiddels staat de teller op 113. Vooralsnog gaat het vooral om beslissingen van de horecaondernemer zelf: je mag zelf bepalen dat op jouw terras niet gerookt mag worden. Vaak wordt er overigens voor gekozen om een gedeelte van het terras rookvrij te maken. Op die manier kan de horecaondernemer tegemoetkomen aan zowel rokers als niet-rokers.
Ook de eigenaar van een pand kan een dergelijk rookverbod opleggen. Dat is ProRail bijvoorbeeld van plan voor alle stations in Nederland. Binnen twee jaar moet het verbod van kracht zijn. Op sommige stations bevinden zich horecazaken met terrassen. Het is heel goed mogelijk dat ook die terrassen onder het verbod gaan vallen. De exploitanten van die horecazaken zullen zich daar dan aan moeten houden.
Gemeentelijk verbod
Zoals aangegeven is de Rijksoverheid vooralsnog niet van plan terrassen rookvrij te maken, maar hoe zit dat met gemeenten? Kan een gemeente bepalen dat op openbaar gebied niet mag worden gerookt? De gemeente Groningen probeert dat uit en heeft in haar Algemene Plaatselijke Verordening (APV) een bepaling opgenomen die het mogelijk maakt dat het college van de gemeente Groningen rookvrije zones aanwijst. Zo heeft bijvoorbeeld het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) het verzoek ingediend om als rookvrije zone te worden aangewezen. In juni 2019 heeft minister Blokhuis het gebied rondom het UMCG - als eerste rookvrije zone in Nederland - geopend. Tegelijkertijd werden ook twee andere gebieden aangewezen als rookvrije zone: het gebied rondom een Groningse school en rondom de universiteit. In zo’n aangewezen gebied zou zich ook een terras kunnen bevinden. De gemeente Groningen kan vanaf heden dus (indirect) een rookverbod opleggen op terrassen.
Hoe werkt dat precies?
In de Groningse APV is daarvoor een extra artikel opgenomen. In dat artikel staat dat het ‘verspreiden van hinderlijke rookgassen’ verboden is in gebieden die door de gemeente zijn aangewezen. Met hinderlijke rookgassen wordt ook tabaksrook bedoeld. Omdat onder hinderlijke rookgassen niet alleen tabak valt, maar ook bijvoorbeeld uitlaatgassen, wordt de Tabakswet omzeild. Het is echter de vraag of die omzeiling van de Tabakswet helemaal op z’n plaats is. In het raadsvoorstel schrijft de verantwoordelijke wethouder dat het voorstel vooral toeziet op tabaksrook. Daarbij wordt uitgebreid toegelicht dat een rookvrije generatie belangrijk is en dat vooral kinderen niet moeten worden blootgesteld aan tabaksrook. De regel lijkt dus slechts bedoeld te zijn om tabaksrook te weren. Andere rookgassen, zoals uitlaatgassen, zijn van ondergeschikt belang.
Vooralsnog lijkt het erop dat de gemeente Groningen niet van plan is het rookverbod streng te handhaven. Het artikel in de APV komt er namelijk op neer dat de eigenaar zélf moet handhaven. In het bestuursrecht geldt als uitgangspunt dat een gemeente een in het leven geroepen verbod moet handhaven. Hier kan in het geval van bijzondere omstandigheden van worden afgeweken, bijvoorbeeld als het opleggen van een boete te ingrijpend zou zijn voor de overtreder. Van dergelijke bijzondere omstandigheden zal waarschijnlijk niet snel sprake zijn.
Tot slot
Er is een duidelijke trend ingezet. Op steeds minder plaatsen mag nog worden gerookt. Ook horecaondernemers worden gedwongen om over een rookverbod na te denken. In sommige gevallen wordt de keuze zelfs voor hen gemaakt. In Groningen wordt het roken in bepaalde gebieden al aangepakt door middel van een verbod in de APV.
Ongetwijfeld wordt de rechter een keer gevraagd te oordelen over dit rookverbod. Het is dan vooral spannend of het omzeilen van de Tabakswet wordt goedgekeurd en of de gemeente zomaar mag bepalen om niet te handhaven. Als het rookverbod standhoudt, dan kan dat de weg vrijmaken voor andere gemeenten om, in navolging van Groningen, rookvrije zones - en rookvrije terrassen - aan te wijzen.
Deze bijdrage is geschreven door Tanne van Wissen (zie foto). Zij is werkzaam bij Catch Legal, dat bestaat uit een team van gedreven juristen. Op het gebied van horeca bezit Catch Legal veel expertise en op dit vlak staan ze horecaondernemers dagelijks bij. Meer info: www.catchlegal.nl
Klik hier voor de overige bijdragen van Catch Legal
