Wat in 2009 begon met het brouwen van een eerste batch Wispe Blond, is dertien jaar later uitgegroeid tot een volwaardige brouwerij en Grand Café in de Sint Laurentiuskerk in vestingstad Weesp. “Die eerste batch was verkocht voordat we het hadden afgebotteld.”
Remko Vellenga, één van de drie broers die dertien jaar geleden het avontuur aanging, vertelt op een zonovergoten woensdagmorgen tussen de zakken mout en de bierketels in de kerk over de bijzondere reis die hem en zijn broers tot bier- en horecaondernemers heeft gemaakt. In 2008 bezochten broers Remko en Jitze de andere studerende broer Jerrit in Brussel. De verscheidenheid in het aanbod van bier in de Belgische hoofdstad deed hun de ogen openen. “Als je in Nederland in die periode een ‘biertje’ bij de barman bestelde kreeg je een pils. Meer was er eigenlijk niet. We spraken al snel over ‘speciaalbier’ als iets geen pils was.”
Die term is blijven hangen en dertien jaar later is het bierlandschap in Nederland fundamenteel veranderd. Wispe maakt onderdeel uit van de CRAFT-cultuur en de ‘pilsdictatuur’ is verdwenen. “Toen wij ons eerste duizend liter Wispe Blond gingen brouwen, hadden we alles al verkocht voordat we de bieren op fles hadden gezet. De vraag was enorm en het aanbod beperkt. Inmiddels telt Nederland ruim 900 brouwers en is de diversiteit aan bier gigantisch gegroeid. Dat is een mooie ontwikkeling, hoewel ik wel denk dat de exponentiele groei nu wel aan het verzadigen is. Ik verwacht niet dat er nog veel meer brouwerijen bijkomen.”
Pionieren
De pioniersjaren van Wispe begonnen op de Amsterdamse Wallen waar bij Brouwerij de Prael de iconische Weesper bieren werden gebrouwen. “Dat was de tijd dat we zelf nog de etiketten op de flesjes plakten. Inmiddels brouwen we 250.000 liter bier per jaar.” Daar zitten jaren van voorspoed, maar ook tegenspoed achter. “In de beginjaren profiteerden we van het feit dat het aanbod in Nederland vrij beperkt en de vraag aanzienlijk was. Rond 2015 verkochten we 100.000 flessen op jaarbasis en brouwden we onze bieren nog altijd niet in eigen beheer. We waren op zoek naar een plek waar onze eigen ketels konden staan. In de periode na de Prael brouwden we onze bieren bij brouwerij De Leckere in Utrecht en bij de Sallandse Landbier Brouwerij in het Twentse dorp Albergen. Weesp kent een rijke brouwgeschiedenis en de behoefte om onze eigen plek te krijgen bleef groeien.”
Het pand waar de laatste actieve brouwerij van Weesp ruim honderd jaar geleden de deuren sloot, kwam vrij. Maar functioneel voldeed het niet meer aan de moderne eisen en was het in de basis te klein om exploitabel te krijgen. “We geloven in erfgoed en ons bier is niet voor niets vernoemd naar hoe men vroeger de stad aanduidde: Wispe. Toen we te horen kregen dat ondernemer Cees van Vliet de Sint Laurentiuskerk had gekocht en op zoek was naar exploitanten met een stevige connectie met de stad, ging het snel. Maar de grote brand in 2016 zorgde ervoor dat alles ‘on-hold’ werd gezet.”
Opbouwen
In het najaar van 2016 brak er brand uit boven in de kerktoren. De avondskyline van Weesp werd gedomineerd door uitslaande vlammen. Met als dieptepunt het afbreken van de kenmerkende torenspits. De verbouwing en de nog te verkrijgen vergunning namen veel tijd in beslag. In februari 2020 opende het Grand Café in de kerk op feestelijke wijze. Vijf weken later werden de deuren noodgedwongen gesloten. “En we hadden geen recht op overheidssteun omdat we nog geen jaar omzet hadden gedraaid. Toch hebben we de sterke hoop dat we dat geld uiteindelijk toch gaan krijgen. We zijn er mee bezig. We hebben daarnaast het geluk gehad dat de eigenaar van de kerk, Cees van Vliet, een echte Weesper is en ook de meerwaarde van ons bedrijf ziet. Hij heeft zich bijzonder coulant opgesteld.”
Het waren moeilijke jaren, waar nog altijd de bittere nasmaak van aanwezig is. “We zouden langer open willen zijn met het Grand Café. Vanwege het personeelstekort zijn we genoodzaakt om doordeweeks pas om 15.00 uur open te gaan. Het is nu schitterend weer en het liefst hadden we al mensen op het terras gehad, helaas gaat dat niet.”
Branding
Het succes achter Wispe dicht Remko Vellenga toe aan het aspect storytelling dat hoort bij een relatief kleine stadsbrouwerij. “Ik ben binnen de organisatie verantwoordelijk voor de marketing en zeg altijd dat bier verkopen zestig procent beleving is en veertig procent sales. Mijn broer die verantwoordelijk is voor de bierproductie ziet dat precies andersom, maar het geeft in mijn optiek de meerwaarde aan van wat je wilt vertellen met het bier. Het etiket, de geschiedenis, de plek, de manier van brouwen… Bier is een prachtig product en veel omvattender dan bijvoorbeeld wijn. Het heeft altijd een verhaal en mensen vinden het prachtig om daar naar te luisteren. Dan is het wel van belang dat je dat verhaal bij de juiste mensen krijgt.”
Lagere alcoholpercentages
Kijkend naar de ontwikkeling en de wensen van de consument, ziet de geboren Enkhuizer Vellenga lage- en non-alcoholische bieren populairder worden. “En daarnaast wordt voor de mensen de kwaliteit steeds belangrijker in plaats van alleen het gegeven dat het lokaal gebrouwen is. Wij hebben hier in ons Grand Café 18 tappunten. En daarop zetten we zeker niet alleen onze eigen bieren. Mensen willen proeven en ervaren en Nederland is sinds 10 jaar een echt gevarieerd bierland geworden. Dat was in de jaren daarvoor absoluut niet het geval. Ik ben ervan overtuigd dat door meerdere bieren aan te bieden we de CRAFT-cultuur in Nederland staande houden. Ook in onze winkel aan de zijkant van de kerk bieden we andere bieren aan dan die van onszelf. We willen laten zien hoe divers het Nederlands bierlandschap is.”
Toen in 2009 de eerste Wispe Blond de flessen vulde, is Wispe doorgegroeid met ander biersoorten en wordt er geëxperimenteerd in het Brouwlab. “Maar waar we voor willen waken is onherkenbaarheid. Bij ons heet een Blond gewoon een Blond en een pils is gewoon een pils. Dan weten de mensen wat ze kunnen verwachten. We experimenteren veel, maar maken het niet te gek. Onze brouwer heeft dertig jaar ervaring met het brouwen van bier en hij was jarenlang werkzaam voor De Leckere. We zijn trots dat hij bij ons werkt en heeft een bepaalde visie op het brouwproces. Witbier wordt in de regel van tarwe gemaakt, het oud Nederlandse woord voor tarwe is weit. Daar komt waarschijnlijk ook de naam Wit vandaan en het heeft dus niets met de kleur van het bier te maken. De Duitsers spreken bij dit bier over een Weizen, wat Duits is voor tarwe.” Witbier en Weizen zijn dus twee verschillende type bieren. Weizen is afkomstig uit Duitsland. Daar wordt al sinds 1516 gebrouwen volgens het Duitse Reinheitsgebot. Deze wet houdt in dat bier alleen gebrouwen mag worden met water, gist, hop en tarwe- en gerstemout. Toevoegingen als kruiden en specerijen zijn niet toegestaan. Hoe anders is dat bij witbier. Deze Belgische bierstijl dankt zijn smaak voor een deel aan de toevoeging van koriander en sinaasappelschil. “We voegen een klein beetje sinaasappelschil en vlierbloesem aan ons witbier toe, maar willen wel die authentieke smaak van het traditionele witbier behouden.”
Grote brouwerijen
Hij heeft de biercultuur aanzienlijk zien veranderen. Maar eigenaar van een brouwerij wilde hij als kind niet worden. “Ik wilde wel altijd ondernemer worden, dat zat er al vroeg in tijdens mijn studententijd. Het voordeel van een relatief kleine brouwerij is dat we snel kunnen schakelen. Als we een idee hebben voor een mooi bier gaan we testen en als het bevalt hebben we binnen een paar weken een nieuw en vers bier op de tap staan. Bij grote brouwerijen als Heineken of Duvel Moortgat gaat daar aanzienlijk meer tijd overheen. Ze hebben ons kleine brouwerijen lang links laten liggen, maar sinds enkele jaren tonen ze interesse in de manier waarop wij ondernemen. Vandaar dat Heineken de Texelse Brouwerij heeft overgenomen en Duvel Moortgat een belang in Brouwerij ’t IJ heeft genomen.”
Het fenomeen ‘speciaalbier’ heeft de fundamenten van ‘pilsland’ Nederland behoorlijk doen veranderen. Verdwijnen zal de CRAFT-cultuur niet meer, is ook de mening van Remko Vellenga. Niet geheel toevallig is de naam van de kerk de Sint Laurentiuskerk. De heilige Sint Laurentius was onder anderen de beschermheiligen van bierbrouwers. Wispe blijft het regionale karakter behouden en er heeft nog geen grote brouwer op de stoep gestaan met een koffer met geld. En dat is misschien maar goed ook.
