Zoals iedere horecaondernemer weet, kan geen restaurant of café worden geopend zonder de daartoe benodigde vergunning of vergunningen. Bij de aanvraag van zo’n vergunning, bijvoorbeeld een exploitatie- of Drank- en horecawetvergunning, is het mogelijk dat de aanvrager een zogenaamde Bibob-toets moet ondergaan. Dit gebeurt op basis van de ‘Wet Bevordering integriteitsbeoordeling door openbaar bestuur’.
Deze wet regelt de mogelijkheid voor bestuursorganen om een vergunning te weigeren of in te trekken indien gevaar bestaat dat de vergunning mede zal worden gebruikt om strafbare feiten te plegen. Op 1 augustus 2020 is deze wet gewijzigd. Dit heeft gevolgen voor de Bibob-toets. In dit artikel wordt besproken wat de wijzigingen inhouden en hoe deze wijzigingen voor een afname van criminele activiteiten moeten zorgen, die de horeca zo nu en dan in een slecht daglicht zetten.
De wet Bibob
Voordat we in kunnen gaan op de wijzigingen van de ‘Wet Bevordering integriteitsbeoordeling door openbaar bestuur’ (hierna: Wet Bibob), is het eerst handig om te weten wat de Wet Bibob precies inhoudt. In juni vorig jaar schreven wij al een artikel over de Wet Bibob, daarom worden hier slechts de hoofdlijnen nog even geschetst.
Aanvragers van onder andere exploitatie- en DHW-vergunningen kunnen een Bibob-toets ondergaan. Deze vergunningen zijn namelijk ‘Bibob-abel’. Dat wil zeggen dat het bestuursorgaan onder andere de integriteit van de aanvrager van een vergunning kan controleren. Is de aanvrager wel daadwerkelijk wie hij zegt dat hij is, of heeft hij misschien een verborgen agenda? Het bestuursorgaan zal dan vooral nagaan waar bijvoorbeeld het geld vandaan komt en of het geld niet gebruikt wordt om het wit te wassen.
Bestuursorganen proberen met deze toets te voorkomen dat met het verlenen van vergunningen aan louche horecaondernemers criminele activiteiten mogelijk worden gemaakt. Indien het bestuursorgaan aan de integriteit van de aanvrager twijfelt, zou dit ten koste kunnen gaan van diens vergunning. Wanneer het bestuursorgaan niet met zekerheid tot een oordeel over de integriteit van de aanvrager kan komen, kan het een verzoek indienen bij het Landelijk Bureau Bibob (hierna: LBB) om een advies over de omvang van het risico uit te brengen. Het LBB kan namelijk uitgebreider onderzoek doen dan het bestuursorgaan. Zo kan het LBB ook aan buitenlandse autoriteiten vragen of er gegevens bekend zijn over de aanvrager die er eventueel op kunnen wijzen dat de aanvrager bij strafbare activiteiten betrokken is geweest.
Uit de Wet Bibob volgt dat een bestuursorgaan een vergunning kan weigeren of intrekken op het moment dat een ernstig gevaar bestaat dat de vergunning zal worden gebruikt om geld wit te wassen of om strafbare feiten mee te plegen. Denk bijvoorbeeld aan een café-eigenaar die naast het bedienen van mensen ook zwart verkregen geld uit drugshandel witwast. Bij de Bibob-toets zal worden gekeken óf een strafbaar feit is gepleegd, bijvoorbeeld witwassen, en door wie dit is gedaan. Niet alleen de aanvrager van de vergunning kan namelijk onderzocht worden, ook andere personen die bij de onderneming zijn betrokken kunnen in dit onderzoek worden meegenomen. Daarbij geldt dat niet alleen een veroordeling voor een strafbaar feit, maar ook ‘een ernstig vermoeden’ dat de aanvrager een strafbaar feit heeft gepleegd nadelig kan uitpakken voor de uitslag van de Bibob-toets. Bij het onderzoek wordt tevens onderzocht hoelang geleden het strafbare feit is gepleegd. Hoe meer tijd is verstreken nadat het strafbare feit was, hoe minder aanleiding er is de aanvraag na de Bibob-toets af te wijzen. Het bestuursorgaan is hierin vrij om te bepalen hoeveel waarde zij aan een bepaald feit hecht.
Op 1 augustus 2020 is de Wet Bibob gewijzigd. In het kort houdt deze wijziging een strengere Bibob-toets in. Maar wat zijn nu de precieze wijzigingen waardoor deze toets strenger is geworden?
Bevoegdheid van het bestuursorgaan
Allereerst is één van de belangrijkste wijzigingen in de Wet Bibob dat het bestuursorgaan meer mogelijkheden heeft om eigen onderzoek te doen. Waar het bestuursorgaan voorheen slechts onderzoek kon doen op basis van de aangevoerde gegevens van de aanvrager, krijgt het bestuursorgaan nu meer toegang tot justitiële gegevens. Hierbij heeft het bestuursorgaan niet alleen de toegang tot de justitiële gegevens van de aanvrager, maar ook van anderen die met de onderneming te maken hebben. Hierbij kan onder andere gedacht worden aan personen die feitelijke zeggenschap hebben over de persoon die de vergunning heeft aangevraagd of aan personen die geld hebben geleend aan de aanvrager.
Het bovenstaande kan worden verduidelijkt met het volgende voorbeeld. Stel een ondernemer wil een eigen hotel beginnen. Hij leent hiervoor geld van een kennis. De nieuwe ondernemer doet een aanvraag voor onder andere een DHW- en exploitatievergunning waarbij een Bibob-toets wordt uitgevoerd. Bij de uitvoering van de Bibob-toets kan het bestuursorgaan sinds de wetswijziging ook toegang krijgen tot de justitiële gegevens van de kennis die geld heeft geleend.
Ten tweede gold voorheen dat een bestuursorgaan een vergunning kon weigeren of intrekken als ter verkrijging van die vergunning een strafbaar feit was gepleegd. Met de wijziging is het nu zelfs mogelijk een vergunning te weigeren of in te trekken als ter behoud van die vergunning een strafbaar feit is gepleegd. Hierbij kan gedacht worden aan een restauranteigenaar die op illegale wijze geld heeft weggesluisd om zo zijn vergunning te behouden. Het kabinet wil geen onderscheid maken tussen het verkrijgen van een vergunning en het behouden van een vergunning. Indien sprake is van een vermoeden van een strafbaar feit, moet de vergunning kunnen worden geweigerd of ingetrokken.
Tot slot betekent de verruiming ook dat het LBB kan weigeren om advies uit te brengen als zij van oordeel is dat het bestuursorgaan onvoldoende gebruik heeft gemaakt van haar bevoegdheden. Het bestuursorgaan zal dan ook eerst zelf uitgebreid onderzoek moeten doen voordat het aan het LBB kan vragen het onderzoek over te nemen.
Het Landelijk Bureau Bibob
Niet alleen het bestuursorgaan heeft meer mogelijkheden gekregen voor het doen van onderzoek, door de wijziging is voor het LBB ook meer mogelijk. Het LBB kan door de wijziging aanvullende vragen stellen aan de aanvrager over (mogelijke) zakelijke samenwerkingsverbanden. Zakelijke samenwerkingsverbanden worden meegenomen in de Bibob-toets. Op het moment dat iemand binnen een samenwerkingsverband betrokken is bij strafbare activiteiten kan dit betekenen dat de vergunning wordt geweigerd. Dat kan zelfs wanneer een samenwerkingsverband er niet op gericht is om strafbare feiten te plegen. Het kan namelijk voorkomen dat de vergunning van de aanvrager, die geen strafbare feiten heeft gepleegd, wordt geweigerd omdat de aanvrager een zakelijk samenwerkingsverband heeft met iemand die wel strafbare feiten heeft gepleegd.
Bij mogelijke zakelijke samenwerkingsverbanden kan gedacht worden aan de situatie waarin iemand geen formele functie heeft binnen een bedrijf maar zich wel bezighoudt met de bedrijfsvoering. Er kan zelfs een zakelijk samenwerkingsverband bestaan in de situatie waarin een café-eigenaar een pand huurt van een verhuurder en het daarbij onduidelijk is of ook de inventaris gehuurd wordt. Wanneer dit het geval is, is namelijk sprake van een samenwerkingsverband, welke zal worden meegenomen in de Bibob-toets. Het LBB kan in die situatie vragen stellen aan de aanvrager over dit mogelijke samenwerkingsverband met de verhuurder. De antwoorden op deze vragen zouden kunnen leiden tot een weigering van de vergunning.
Overige wijzigingen
Naast de verruiming van de bevoegdheden van het bestuursorgaan en het LBB is de Wet Bibob op nog een aantal punten gewijzigd. In deze paragraaf zullen een aantal wijzigingen worden genoemd, die handig zijn om in het achterhoofd te houden.
Allereerst wordt bij de Wet Bibob getoetst of de aanvrager in relatie tot strafbare feiten staat. Hier was voorheen slechts sprake van op het moment dat een strafrechtelijke veroordeling had plaatsgevonden. Door de wijziging geldt dit ook in gevallen waarbij het gaat om onherroepelijke strafbeschikkingen, voldane transacties, onherroepelijke bestuurlijke boetes en bestuurlijke boetes die door rechter in stand zijn gelaten. Het gaat dus telkens om gevallen waarin de rechter het strafbare feit bewezen of aannemelijk acht of waarbij de aanvrager zich niet tegen de sanctie heeft verzet.
Onder de gewijzigde wet kan zelfs een sepot worden betrokken bij de Bibob-toets. Een sepot houdt in dat het Openbaar Ministerie een strafbaar feit vermoedt, maar heeft besloten niet tot vervolging over te gaan.
Tot slot kan het LBB tijdens het Bibob-onderzoek de aanvrager verzoeken om aanvullende gegevens aan te leveren. Wanneer de aanvrager weigert deze gegevens aan te leveren zal het LBB daaruit in het advies concluderen dat sprake is van een ernstig gevaar. Deze conclusie, dat sprake is van een ernstig gevaar, kan met zich meebrengen dat de aanvrager niet zal slagen voor de Bibob-toets.
Conclusie
Het bestuursorgaan controleert met de Bibob-toets de integriteit van de aanvrager zodat het geen criminele activiteiten mogelijk maakt bij het verlenen van een vergunning. De wijziging van 1 augustus 2020 van de Wet Bibob geeft bestuursorganen meer bevoegdheden om eigen onderzoek te doen. Ook het LBB ziet de bevoegdheden toenemen. Daarnaast is de Wet Bibob nog op een aantal andere punten gewijzigd, zoals het sneller aannemen van een relatie tot een strafbaar feit, die de Bibob-toets ingrijpender maken. De wetgever hoopt met deze wijzigingen bestuursorganen betere mogelijkheden te geven op te treden tegen criminele activiteiten en waar mogelijk deze te voorkomen. De tijd zal leren of deze ingrijpendere Bibob-toets daadwerkelijk effectief zal zijn.
Deze bijdrage is geschreven door Rijk de Vries (zie foto), in samenwerking met Victor Quax. Rijk is werkzaam bij Catch Legal, dat bestaat uit een team van gedreven juristen. Op het gebied van horeca bezit Catch Legal veel expertise en op dit vlak staan ze horecaondernemers dagelijks bij. Meer info: www.catchlegal.nl
Klik hier voor de overige bijdragen van Catch Legal
