Bier is er tegenwoordig in een bijna oneindige hoeveelheid soorten en smaken. Alleen al in Nederland ligt het aantal brouwerijen, uiteenlopend van kleine thuisbrouwers tot brouwerijketens, boven de achthonderd. Om zicht te houden op de ontwikkelingen presenteert De CaféKrant in de rubriek Brouwwereld de grote spelers op de nationale en internationale biermarkt. Met deze keer Brand, die zijn pilsproductie in de afgelopen jaren uit Limburg zag verdwijnen, maar toch actief blijft in zijn thuisprovincie.
Brand noemt zichzelf met 1340 als oprichtingsjaar ‘Neerlandsch oudste bierbrouwerij’, maar aan deze claim zitten enige haken en ogen. De brouwerij heeft zijn roots in het Zuid-Limburgse Wijlre en het klopt dat er in de Middeleeuwen bier werd gebrouwen in het dorpje. In die tijd was er sprake van een ‘banpanhuis’, dat van de schepenen van Wijlre het alleenrecht kreeg om bier te brouwen en te verkopen in het dorp. Het idee achter dit monopolie was om bieren uit nabijgelegen plaatsen, en met name Maastricht, buiten de deur te houden. De link tussen deze brouwerij en wat later Brand zou worden is echter enigszins vergezocht, zo onthulde schrijver en ‘bierbiograaf van Nederland’ Marco Daane enkele jaren geleden tegenover RTL Nieuws. Hij beaamt dat er in die tijd bier werd gebrouwen in Wijlre, maar stipt ook aan dat dit niet in hetzelfde gebouw gebeurde, dat er een andere eigenaar was en dat het bier dat destijds uit de brouwketels kwam ook in niets leek op het pils waar Brand later groot mee zou worden.
Een logischer begin voor Brand is dan ook eind 1871, toen Frederik Edmond Brand het panhuis van Wijlre overnam van Jan Hendrik Hubert L’Ortye. Brand begon, samen met zijn vrouw en zwager, op de locatie met de productie van bier en noemde zijn brouwerij De Kroon, naar de naam die het bij de brouwerij horende woonhuis droeg. Brand ging in 1897 over in handen van Frederiks zoons Henri en Mathieu en onder hun leiding werden flinke stappen gezet. Zo werd door de aanschaf van een stoommachine de capaciteit opgevoerd van 75 duizend liter per jaar naar 200 duizend liter, en in 1902 was Brand een van de eerste Nederlandse brouwerijen die erin slaagde om de uit Tsjechië overgewaaide stijl pilsener te produceren. In 1935 kwam met Guus, Jan en Frits een derde generatie Brand aan het roer en zij lieten de brouwerij twee jaar later grondig renoveren. Het bedrijf bouwde in de decennia daarop gestaag aan zijn bekendheid, met vanaf 1978 Thijs Brand, de vierde generatie, aan het roer.
Heineken
In 1989 volgde een overname door Heineken en deze zakelijke koerswijziging zorgde voor de nodige opschudding in Limburg, aangezien Brand het predicaat van hofleverancier verloor en Heineken niet veel later besloot het recept van Brand Pilsener aan te passen en het bier te pasteuriseren waardoor de smaak veranderde. Brand maakte in die tijd niet alleen pils, maar brouwde ook verschillende bockbieren, de wat vollere en bitterder Urtyp Pilsner en de Brand Imperator. Dit laatste bier wordt al sinds het einde van de jaren veertig gemaakt en geldt als een van de oudste speciaalbieren van Nederland. De Imperator gaat met zijn 6,5 procent alcohol richting een bockbier, maar is wat milder waardoor hij het hele jaar door verkocht kan worden. Heineken zette na de overname steeds steviger in op de andere stijlen die Brand brouwde en in de afgelopen vijftien jaar werden ook de Weizen, IPA (plus 0.0-varianten van deze twee bieren) en de Krachtig Blond aan het assortiment toegevoegd.
Met het afscheid van Thijs Brand in 2000 werd voor het eerst sinds de oprichting, de familie Brand niet langer vertegenwoordigd in de directie van het bedrijf en qua ingrijpende veranderingen bleef het daar deze eeuw niet bij. In september 2022 maakte Heineken namelijk bekend de productie van het pils uit Wijlre te verplaatsen naar zijn productiebrouwerijen in Zoeterwoude en Den Bosch. ‘Het bier waar Limburg trots op is’, zoals Brand zichzelf in de jaren negentig in televisiespotjes in de markt zette, verdween daarmee uit de provincie waar het ooit begon. De reden die Heineken aanvoerde was dat er in het dorp onvoldoende mogelijkheden waren om de Brand-brouwerij zo in te richten als het concern voor ogen had: “We hebben gekeken naar uitbreiding in Wijlre, maar daar is geen ruimte. Je zit ingesloten tussen het dorp en de Geul, vandaar dat we hebben besloten de productie van het pils te verplaatsen”, liet een woordvoerder destijds optekenen door 1Limburg. Met het sluiten van de pilsbrouwerij verdwenen 48 banen, waardoor het besluit om meerdere redenen ingrijpende gevolgen had voor Brand.
Nieuwe brouwerij
Het bedrijf verdwijnt echter niet helemaal uit Wijlre en vorig jaar werd een nieuw, kleiner brouwhuis geopend met het doel flexibel te kunnen inspelen op ontwikkelingen in de speciaalbierwereld. Vorige week werd met het verwijderen van twee stoomketels, twee schoorstenen en een koolzuuropslagtank een nieuwe stap gezet in de herinrichting van de brouwerij. Het is de bedoeling dat op het bestaande terrein een nieuwe, CO2-neutrale, brouwerij verrijst waar de ambachtelijke en speciaalbieren, zoals de Brand UP (de Urtyp Pilsner) en de Imperator, worden gebrouwen. Daarnaast kunnen andere, kleinere brouwerijen door middel van een samenwerking hun bieren op een grotere schaal in de nieuwe brouwerij laten brouwen en is er meer ruimte voor bijzondere projecten. Vorig jaar werd bijvoorbeeld voor muziekfestival Pinkpop een speciale New England IPA gebrouwen en dit bier was zo’n succes dat de Brand NEIPA inmiddels een vast plekje heeft gekregen in het assortiment. De verwachting is dat de nieuwe brouwerij in 2026 zijn deuren opent.
Fotografie: Heineken Nederland
Blijf op de hoogte!
Eén keer per week het actuele en relevante cafénieuws in je mailbox? Schrijf je hier in voor onze digitale nieuwsbrief en blijf op de hoogte.
