De omzet van de totale Nederlandse foodservicemarkt (horeca, gemak, catering) steeg in 2023 met 13,1 procent naar 21.498 miljoen euro. De omzet van de horeca groeide met 12,9 procent naar 11.598 miljoen euro. Dat blijkt uit de jaarcijfers van de foodmarkt, die het FoodService Instituut Nederland (FSIN) tijdens de Horecava op maandag 8 januari presenteerde.
De sterke omzetgroei heeft ook een keerzijde, want de toename is bijna uitsluitend het resultaat van prijsstijgingen, niet van volumegroei. Bovendien verslechterde de winstgevendheid van horecabedrijven door kostenstijgingen en gebrek aan personeel. Volgens Inga Blokker, directeur van het FSIN, is dat zorgelijk, want “de concurrentie vanuit onder meer Foodretail neemt in de komende jaren flink toe.” Blokker pleit voor meer efficiency en samenwerking in de sector.
Het verkoopvolume daalde in de tweede helft van 2023, maar minder dan verwacht. In het verleden kreeg de sector al snel het stempel ‘te duur’. Met name rond de invoering van de euro en tijdens de financiële crisis van 2008 was daarvan sprake. Volgens Inga Blokker, directeur van het FoodService Instituut Nederland, is het sentiment nu anders. Blokker: “Ook nu vinden veel mensen uit eten gaan te duur, maar de behoefte daaraan onder jongere generaties is vele malen groter dan in het verleden het geval was.’’
Volgens Blokker staan de Gemaksgeneraties (Generatie Z en Millennials) wezenlijk anders in relatie tot eten en drinken dan de meer functionele, oudere generaties. “Voor jonge mensen is eten en drinken een essentieel onderdeel van hun lifestyle. In hun drukke, gejaagde levens, is uit eten gaan sterk verbonden met emotionele beloning en ontstressen.” Hoe essentieel, blijkt uit hun uitgavepatroon. Zo spendeert een Millennial gemiddeld 2.262 euro per jaar aan uit eten gaan, terwijl een Babyboomer niet meer dan 485 euro per jaar uitgeeft. Inga Blokker kan de positieve invloed van de Gemaksgeneraties op de foodmarkt niet genoeg benadrukken. “Natuurlijk fluctueren de consumentenbestedingen door de inflatie, maar de horecamarkt is door de Gemaksgeneraties veel veerkrachtiger dan voorheen.’’
Door demografische ontwikkelingen neemt de invloed van de Gemaksgeneraties in de komende jaren bovendien nog verder toe. In 2030 is hun aandeel in buitenshuis avondeten gegroeid naar 79 procent, blijkt uit berekeningen van het FSIN. Blokker: “We hebben daardoor nog zeker tien tot twintig jaar te maken met groeiende consumentenbestedingen.”
Echte probleem zit aan de achterkant
De omzet van de horeca stijgt in 2024 met 3,5 procent, verwacht het FSIN. Blokker: “We verwachten nog steeds lichte groei, ook als de consument de hand op de knip houdt. De economische projecties zijn niet fantastisch, maar ook niet dramatisch. Volgend jaar stijgt de koopkracht weer, na de forse daling in 2023. De werkeloosheid is historisch laag, de inflatie daalt sterk, het toerisme trekt verder aan en het consumentenvertrouwen verbetert eveneens. En we hebben dus te maken met de toenemende invloed van de Gemaksgeneraties. Voor de horeca staan veel seinen nog altijd op groen.”
Wel maakt de FSIN-directeur zich zorgen over de winstgevendheid van de sector. “Het wordt steeds duidelijker dat het echte probleem van de horeca niet aan de voorkant, bij de consumentenbestedingen, zit, maar aan de achterkant.” De recordomzetten ten spijt, bijna iedereen kampt met krimpende marges door de hoge kosten. Verder drukt de overheid zijn stempel op de sector, met name op de gebieden van tabak, accijnzen, pensioenen en lonen en thema’s zoals gezondheid en verduurzaming.
Voor ondernemers is het een grote uitdaging om de marges op orde te houden zonder zichzelf uit de markt te prijzen. Het verdienmodel staat ernstig onder druk, terwijl de aantrekkelijke marktvooruitzichten ervoor zorgen dat de concurrentie vanuit bijvoorbeeld Foodretail de komende jaren sterk toeneemt. Blokker: “Er komt een fastlane in de foodsector, waar met koeienletters Foodservice op geschreven staat. In die fastlane zal echt niet alleen de horeca actief zijn, het hele veld beweegt daar naartoe; retail, gemaksconcepten, delivery. Het wordt druk in die fastlane.”
Horeca moet van iedereen blijven
Volgens Blokker dreigt de horeca steeds verder op achterstand te komen qua efficiency en exploitatiekosten. “Retailers maken grote stappen om Europees in te kopen, terwijl de horeca nog bezig is om drie flesjes melk van de lokale boer, via de grossier, bij de ondernemer te krijgen. Dat prijsverschil moet de horeca nu oplossen door beleving te bieden aan de gasten. Maar de mogelijkheden daartoe zijn nu echt wel benut.”
Volgens de FSIN-directeur vraagt de levensstijl van de Gemaksgeneraties om betaalbare horecaconcepten. “Die ontstaan alleen door efficiency en samenwerking. Het is hard nodig om de horeca op die manier betaalbaar te houden voor de consument. De horeca moet van iedereen blijven en niet alleen ‘een ding’ worden voor de ‘happy few’.”
